Ligging
De kerk ligt in het hart van het dorp Wognum op een enigszins verhoogd kerkhof en behoort in eigendom aan de Hervormde Gemeente Wognum-Wadway.
In Wadway staat een oude kerk die oorspronkelijk aan de H. Maria Magdalena was gewijd.
De geschiedenis daarvan gaat terug tot de 13e eeuw. Sinds enige tijd is deze kerk eigendom van een culturele stichting.
Kerk
Zo’n duizend jaar geleden was er sprake van een aan de heilige Hiëronymus gewijde kapel die op de plaats van het huidige kerkgebouw gestaan moet hebben.
Het bouwjaar van de kerk is niet bekend, de oudste grafsteen dateert uit 1602.
Het eenbeukige gebouw bestaat uit een vijf traveeën diep schip en een hoger opgaand koor van drie traveeën diep.
Het muurwerk van de eerste drie traveeën van het schip bestaat grotendeels uit turfsteen en is ongeveer 48 cm. dik.
De steunberen zijn van baksteen.
De twee oostelijke schiptraveeën bestaan boven de waterlijst uit baksteen met banden turfsteen.
Het koor is opgetrokken uit baksteen, doorregen met banden tufsteen om de 10 à 13 lagen. Met name in het schip zijn de verschillende bouwperioden goed te onderscheiden aan het verschil in de gebruikte materialen.
Tufsteen als materiaal in de zijmuren van de kerk is mogelijk secundair materiaal uit de oude kapel afkomstig.
Anderen veronderstellen dat de onderste lagen van de zijmuren (tufsteen) het restant uitmaken van een latere tufstenen zaalkerk.
Van de latere tijd is betrekkelijk weinig bekend omtrent de kerk.
In de jaren 70 van de 20e eeuw is de kerk grondig gerestaureerd.
Archeologisch onderzoek tijdens de restauratie in 1974 heeft aan het licht gebracht dat onder de kerk overblijfselen bestaan van vrij zeker de oude Hiëronymuskapel (11e eeuw).
Toren:
De bakstenen toren uit de vijftiende eeuw bestaat uit drie geledingen met bovenop een gemetselde spits en een balustrade. In de toren zijn vage muurschilderingen te zien.
De klok is in 1695 gegoten in Amsterdam. De toren wordt bekroond door een zeemeermin als windvaan, op het kerkdak prijkt een haan.
Het dorpsbestuur van Wognum had lange tijd veel bemoeienis met het kerkgebouw. Dat blijkt onder meer uit de resoluties van het dorpsbestuur van Wognum (1632-1791). De vroedschap beslist in 1695 dat er een nieuwe klok gegoten moet worden omdat de oude gebarsten is. Men zal naar Amsterdam reizen om een en ander voor elkaar te maken.
De tekst luidt als volgt.
Vroetschaps vergaderinge gehouden
Den 5 februari Anno 1695.
Is bij de vroetschappen geresolveert
(alsoo de klock geborsten is) deselve
te laten vergieten. En committeren
de Regeerderen Vredemakers ten dien
eynde na Amsterdam te trecken
om ’t selve te besorgen.
Ter ordinantie van deselve
Adriaen Bijl schrijver.
Interieur
De achtzijdige preekstoel, uit het midden van de zeventiende eeuw, is van eikenhout met zuiltjes en tussenpanelen met ebbenhouten ruggen.
Het doophek is gemaakt van geverfd eikenhout, voorzien van geslingerde spijlen.
Boven de ingang van het hek bevindt zich een koperen doopboog uit 1775 bekroond door een schild met het wapen van Wognum en aan de achterzijde Abrahams offer.
De rijk bewerkte koperen lezenaar met geciseleerd ornament in Lodewijk XV-stijl is aan het doophek bevestigd. Aan de kansel is een koperen doopbekken met houder bevestigd (gemerkt 1659 en I.S.).
De eikenhouten notabelen banken zijn eenvoudig. Een van de banken draagt in de overhuiving het wapen van Wognum. Deze plaats was gereserveerd voor de burgemeester.
Bijzonder zijn de herinneringsborden aan de noordmuur waarvan de tekst en versieringen duiden op de Vrede van Breda (1667). Over de herkomst hiervan tast men in het duister. In het tijddicht vormen de hoofdletters het jaartal! In de omlijsting van het bord zijn Neptunus met de drietand, een Medusa-kop en allerhande wapentuig te ontdekken.
De oudste grafsteen is die van Michael Pieters (1602), die in 1573 priester te Aartswoud werd, in 1575 priester te Hensbroek en Obdam en later in Wognum hervormd predikant werd. Deze grafsteen ligt tussen de notabelenbanken tegen de zuidmuur van de kerk.
Onder de orgelbalustrade liggen twee grafstenen met de afbeelding van een paard, de graven van een "Coopman in paarden" en zijn "Huisvrouw".
In de hal hangt een naamlijst van predikanten die sedert de reformatie alhier dienst gedaan hebben.
De eerste reformatorische predikant trad in Wognum op in 1574 (C. Ravestein).
Op 12 februari 2012 is de Levensboom ingewijd .
De boom hangt in de kerkruimte, met aan de ene kant de namen van de dopelingen van onze gemeente; aan de andere kant de namen van hen die zijn gestorven.
Orgel
Het Wognumse orgel werd samengesteld uit onderdelen van een Mitterreitherorgel waarvan de eerste onderdelen uit ongeveer 1787 stammen. Het heeft vermoedelijk dienst gedaan in de R.K. St. Agathakerk te Beverwijk. Begin 20e eeuw heeft het orgel een tweede manuaal gekregen, vervaardigd door de orgelbouwer v/d Brink.
Rond 1925 werd dit toen nog mechanische orgel overgeplaatst naar de R.K. Vredeskerk te Amsterdam.
In 1938 werd de mechaniek uit het orgel verwijderd en vervangen door een elektro-pneumatische tractuur. De windlade van het tweede manuaal werd vervangen door een kegellade.
In 1975 heeft de orgelbouwer Vermeulen uit Alkmaar de diverse onderdelen gekocht. Omdat er in de hervormde Kerk te Wognum een Leichel-orgelkas aanwezig was, deed zich een gelegenheid voor om met de historische onderdelen een reconstructie op te bouwen. In overleg met de Rijksadviseur en de heren Talsma en van der Harst is deze reconstructie tot stand gekomen in 1978.
De hoofdwerklade met het daarbij behorende pijpwerk is origineel Mitterreither. De positieflade met 7 registers werd in 1884 door Ypma gebouwd.
5 registers op deze lade zijn uit de 19e eeuw, 2 registers werden nieuw gebouwd in 1978.
Het gehele mechaniek waaronder de klavieren, abstracten en registermechaniek zijn geheel nieuw, volgens oude modellen vervaardigd.
De blaasbalg is afkomstig uit het oude Leichel-orgel.
Het orgel werd mechanisch uitgevoerd met een gelijkzwevende stemming.
Het heeft 17 registers en een aangehangen pedaal.
Vanaf begin november 2023 is het orgel in de protestantse kerk te Wognum in renovatie. Het gehele orgel wordt schoongemaakt, een aantal onderdelen vervangen of vernieuwd. Een grote klus dat deels door vrijwilligers wordt uitgevoerd, deels door orgelbouwer Flentrop uit Zaanstad.
Het duurt ongeveer een jaar dat het orgel helemaal gereed is.
Deze renovatie is mede mogelijk door financiële ondersteuning van
het Ministerie van Cultuur en Welzijn (Monumenten), de Stichting tot Behoud van het Nederlandse Orgel,
de RABO-bank, een subsidie door provincie Noord-Holland.
22 juni 2024: Na een grondige schoonmaakbeurt, het herstel van diverse gebreken is het orgel in volle glorie te bewonderen, te beluisteren.
Organist is Cees van der Poel die tevens als adviseur betrokken was bij het project.
Cees van der Poel, uitvoerend musicus en koordirigent, is adviseur op orgelbouwgebied, onder meer in samenwerking met kerkelijke koepels en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Hij werkt mee aan de Landelijke Opleiding tot Orgeladviseur, maakt deel uit van redactie van vakblad ‘Het Orgel’.
Cees van der Poel, uitvoerend musicus en koordirigent, is adviseur op orgelbouwgebied, onder meer in samenwerking met kerkelijke koepels en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Hij werkt mee aan de Landelijke Opleiding tot Orgeladviseur, maakt deel uit van redactie van vakblad ‘Het Orgel’.
Klik of tk op: Programma:
Welkom Jan Hania (voorzitter van de Kerkrentmeesters),
Harry Toebes (organist van de Protestantse Gemeente Het Vierkant)
Orgel Cees van der Poel
Louis Marchand (1669–1732): Uit Troisième Livre d’Orgue: Grand Dialogue
Georg Böhm (1661–1733): Koraalvoorspel “Vater unser im Himmelreich” (á 2 Claviers et Pedal)
Georg Philipp Telemann (1681–1767): Uit Fantaisies pour le clavessin: Fantaisie in A/a
Uitleg over de afgeronde werkzaamheden,
demonstratie van de diverse klankmogelijkheden: Cees van der Poel
Monument
In de tuin aan de noordzijde van de kerk staat een monument ter nagedachtenis aan Willem Saal (1868-1917), dirigent van het beroemde koor de “Wognummers”.
Dit koor was vroeger bekend door veel concertreizen in binnen- en buitenland.
Dit monument is gesticht, mede door giften uit heel Nederland, vervaardigd door beeldhouwer Puype uit Apeldoorn en onthuld op Hemelvaartsdag 1920.
Links van zijn beeltenis is een zangeres met de Noord-Hollandse kap op afgebeeld en rechts een zanger.
Dit als symbool van het één zijn met zijn zangvereniging.